Recenzja filmu

Miłość i miłosierdzie (2019)

Możecie mi mówić cynik. Możecie ciskać gromy. Możecie nie ufać. Skoro jednak "Miłość i miłosierdzie" znajduje się w repertuarach największych kin sieciowych w Polsce, musi się za tym kryć pragnienie dotarcia do szerokiej publiczności. Z blado-czerwonym sercem na dłoni wlepiam oczy w ekran - skoro dla wszystkich, to też dla mnie! Dowiem się czegoś nowego, zaciekawię, ucieszę (ale nie szyderczo), pojmę wreszcie, o co chodzi w międzynarodowym kulcie św. Faustyny i Bożego Miłosierdzia. Będę otwarty! I po raz nie wiem już który - a polskich filmów chrześcijańskich obejrzałem całkiem sporo - jestem zmuszony skapitulować. Ta materia stawia heroiczny opór, klęka przed nią dobra wola, od wielu lat na nic zdaje się pisanie i mówienie, że ewangelizacja też potrzebuje ciekawej i dobrze wykonanej formy. Że kino to nie zwitek świętych obrazków z torby księdza proboszcza. Na nic, skoro dostajemy wciąż ten sam film.


Nie chodzi o patos, moralizatorstwo czy religijną ckliwość - te mogłyby jeszcze przejść jako niezbędne elementy "misji" filmowej. Jeśli pominiemy warstwę retoryczną i emocjonalną, cała reszta - język filmowy, narracja, zdjęcia, gra aktorska -są arcypaździerzem z Paździerzowego Nieba. Przy tym, co się tutaj dzieje, księża rapujący o "Moim ziomku Bogu" i plakaty rekolekcyjne wypełnione gwiezdnowojenną czcionką z  wydają się szczytem awangardy."Miłość i miłosierdzie" otwiera plan nie tyle szeroki, co kosmiczny - galaktyki, Ziemia, Raj, Adam i Ewa, pełzający wąż, ukrzyżowany Chrystus i rogaty diabeł w ogniu piekielnym. Z kolorowanki zlepionej z Księgi Rodzaju i Nowego Testamentu skaczemy do Polski roku 1922, gdzie młoda chłopska córka buntuje się przeciwko woli rodziców i marzy o życiu zakonnym. W klasztorze siostra Faustyna Kowalska doświadcza licznych wizji: odwiedza ją Jezus Chrystus i nakazuje szerzyć kult Jego Miłosierdzia. Chwilę później spowiednikiem zakonnicy zostaje ksiądz Michał Sopoćko, po jej śmierci kontynuator misji, a wileński malarz Eugeniusz Kazimirowski sporządza słynny obraz "Jezu, ufam Tobie" według wizji Faustyny. Dalsza historia kultu, początkowo traktowanego przez Watykan z dużą nieufnością, a ostatecznie przypieczętowanego przez samego Karola Wojtyłę, powinna być świetnie znana nie tylko zaangażowanym katolikom. 


Znam ją i ja, a "Miłość i miłosierdzie" nie dodaje do tej wiedzy żadnych nowych faktów. Jest to czerstwy zlepek fabuły i dokumentu, rytm wystukany obcasem przez twardogłowego propagandzistę - po każdym świętym, jasnym obrazku następuje wstawka z gadającą głową biskupa, matki przełożonej, specjalisty z muzeum, profesora itp. Ludzie kościoła streszczają życiorys Faustyny z takim znawstwem i pewnością, jakby święta zgrała przed śmiercią wszystkie swoje myśli i uczucia na publiczny serwer. Nie ma tutaj życia powszedniego, nawet milimetra prozy, choćby skraweczka ciała - Faustyna od narodzin aż po grób żywiła się wiarą i miłością Chrystusa, zawsze była święta, a Bóg porwał ją do Nieba prosto ze szpitalnego łoża. Koniec i kropka, najczystsza postać nieznoszącej sprzeciwu hagiografii wydziela zapach fiołków i korytarza wytartego lizolem, jest zawsze radosna i świetlista, za to egzystencję przedklasztorną kwituję jednym zdaniem: "zaznała ziemskich przyjemności". Scenki fabularne to przedłużenie tej dokumentalnej narracji: są tak samo nieskazitelne i zagrane z jasełkową swadą, z Jezusem w białym prześcieradle i peruce, który zjawia się przy akompaniamencie fletni pana, jakby za chwilę miał ściągnąć z głowy kapelusz i zacząć prosić o datki. Jedyne, co mnie w jakimś sensie poruszyło, to świadectwa skutecznego wykorzystywania "mocy Faustyny" - czyli opracowanych przez nią modlitw  - w trakcie odprawiania egzorcyzmów. Poruszyło zdecydowanie in minus. 


Otwarcie filmu nie pozostawia również żadnych wątpliwości - to właśnie w Polsce toczy się dalszy ciąg historii świata jako historii zbawienia, to tutaj udał się Jezus z najważniejszym XX-wiecznym objawieniem, tutaj Dobro ściera ze Złem. To z Polski czerpana jest siła do walki ze współczesnym szatanem, potwierdzając jej niekwestionowaną pozycję jako "Chrystusa narodów" i przekonując nieprzekonanych, że Syna Bożego trzeba niezwłocznie koronować na Króla Lechitów. Możecie sobie gadać, że promienie wychodzące z serca Jezusa na obrazie Kazimirowskiego - tym, który od wielu lat krąży po Polsce w milionach małoformatowych kopii -  to w istocie "bladość wody i czerwień krwi". Ja widzę w nich przede wszystkim barwy narodowe. I taka konstatacja - sojusz tronu z ołtarzem -wcale nie napawa mnie optymizmem. Podobnie jak film, który z wiary robi kicz, a z obrazów - niewyszukaną propagandę.